Adwokat w sprawach karnych odgrywa kluczową rolę zarówno na etapie postępowania przygotowawczego, jak i sądowego, zapewniając podejrzanemu lub oskarżonemu profesjonalną obronę oraz dbając o przestrzeganie jego praw i gwarancji procesowych.

1. Postępowanie przygotowawcze
Na tym etapie adwokat uczestniczy w czynnościach prowadzonych przez policję i prokuraturę, takich jak:
– przesłuchania podejrzanego, świadków, biegłych,
– konfrontacje, okazania, eksperymenty procesowe,
– przeszukania i zatrzymania rzeczy lub osób,
– stosowanie środków zapobiegawczych (np. tymczasowego aresztowania).
Adwokat ma prawo do składania wniosków dowodowych, kontaktowania się z klientem bez obecności osób trzecich oraz do składania zażaleń na decyzje naruszające prawa podejrzanego. Celem działania adwokata na tym etapie jest nie tylko przygotowanie skutecznej linii obrony, ale również niedopuszczenie do naruszeń praw klienta i ewentualne doprowadzenie do umorzenia postępowania przed skierowaniem sprawy do sądu.

2. Postępowanie sądowe
Na etapie postępowania sądowego adwokat reprezentuje oskarżonego przed sądem I i II instancji, a także w postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym. Do jego obowiązków należy m.in.:
– uczestnictwo w rozprawach i posiedzeniach sądu,
– składanie wniosków dowodowych,
– wygłaszanie mów obrończych,
– sporządzanie apelacji, zażaleń i kasacji,
– negocjowanie korzystnych warunków ugody lub dobrowolnego poddania się karze.
Adwokat analizuje zgromadzony materiał dowodowy, prowadzi niezależne działania dowodowe, konsultuje się z biegłymi oraz podejmuje wszelkie środki służące ochronie interesów oskarżonego.

3. Przymus obrończy
Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego, niektóre sprawy objęte są tzw. przymusem obrończym, co oznacza, że udział obrońcy jest w nich obowiązkowy, niezależnie od woli oskarżonego. Dotyczy to m.in.:
– osób nieletnich, głuchych, niemych lub niewidomych,
– oskarżonych, co do których zachodzi uzasadniona wątpliwość co do ich poczytalności,
– oskarżonych pozbawionych wolności (np. tymczasowo aresztowanych),
– spraw, w których sąd uzna udział obrońcy za konieczny ze względu na stopień skomplikowania sprawy,
– spraw toczących się przed sądem okręgowym jako sądem I instancji, w których grozi kara łączna powyżej 3 lat pozbawienia wolności.

Adwokat odgrywa zatem nie tylko rolę formalnego reprezentanta oskarżonego, lecz także aktywnego uczestnika postępowania, którego działania mogą mieć decydujący wpływ na przebieg i wynik sprawy.

Typowe przygotowanie oskarżonego do sprawy karnej z udziałem adwokata obejmuje szereg działań mających na celu zapewnienie skutecznej obrony, przygotowanie oskarżonego do udziału w postępowaniu oraz ograniczenie ryzyka niekorzystnego wyroku. Proces ten ma charakter indywidualny i zależy od okoliczności konkretnej sprawy, ale najczęściej obejmuje następujące etapy:

1. Analiza akt sprawy
Adwokat zapoznaje się szczegółowo z aktami postępowania, w tym:
– zarzutami postawionymi oskarżonemu,
– protokołami przesłuchań,
– dowodami rzeczowymi i opiniami biegłych,
– decyzjami prokuratora lub sądu (np. o zastosowaniu tymczasowego aresztowania).
Celem tej analizy jest ocena siły materiału dowodowego i ustalenie możliwej linii obrony.

2. Konsultacje z oskarżonym
Adwokat spotyka się z klientem (w kancelarii lub areszcie), aby:
– omówić zarzuty i wyjaśnić przebieg postępowania,
– wyjaśnić prawa i obowiązki oskarżonego,
– omówić dotychczasowe dowody oraz możliwe strategie procesowe,
– uzyskać wersję wydarzeń przedstawioną przez oskarżonego.

3. Przygotowanie do przesłuchań i rozpraw
Adwokat:
– instruuje oskarżonego, jak zachować się podczas rozprawy,
– uczy, jak odpowiadać na pytania sądu, prokuratora i pełnomocników stron (krótko, konkretnie, bez emocji),
– wskazuje, kiedy warto odmówić składania wyjaśnień lub odpowiadania na pytania,
– ostrzega przed pułapkami procesowymi i podpowiada, jak ich unikać.

Adwokat może również przeprowadzić symulację rozprawy, by oskarżony nabrał pewności siebie i zrozumiał przebieg postępowania.

4. Ustalenie taktyki obrony
Na podstawie analizy sprawy i rozmów z oskarżonym adwokat wybiera strategię:
– obrona aktywna (np. wykazywanie niewinności, wskazywanie dowodów na korzyść oskarżonego),
– obrona formalna (np. wykazywanie naruszeń procedury, domaganie się wyłączenia nielegalnych dowodów),
– przyznanie się do winy i staranie o złagodzenie kary (np. dobrowolne poddanie się karze, wniosek o warunkowe umorzenie).

5. Zbieranie i składanie dowodów na korzyść oskarżonego
Adwokat może złożyć wnioski o:
– przesłuchanie świadków obrony,
– zasięgnięcie opinii niezależnych biegłych,
– przedstawienie dowodów z dokumentów, nagrań lub korespondencji,
– przeprowadzenie eksperymentu procesowego.

6. Przygotowanie do składania wyjaśnień
Adwokat pomaga oskarżonemu uporządkować swoją wersję zdarzeń, tak by była spójna, logiczna i odpowiadała zgromadzonym dowodom. Omawia, co warto podkreślić, czego unikać, a co ewentualnie przemilczeć – jeśli może to zaszkodzić sprawie.

7. Wsparcie psychiczne i emocjonalne
Sprawa karna jest dla wielu osób dużym stresem. Adwokat często pełni także rolę doradcy i źródła wsparcia psychicznego – tłumaczy procedury, uspokaja i motywuje do współpracy.

Podsumowanie:
Przygotowanie oskarżonego do sprawy z udziałem adwokata jest procesem złożonym i wieloetapowym. Skuteczny adwokat nie tylko zna prawo i strategię obrony, ale także potrafi przygotować swojego klienta do trudnych konfrontacji z sądem i prokuratorem, co może mieć istotne znaczenie dla końcowego wyniku postępowania.