Zgodnie z art. 31 § 1 kro majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.
Treść art. 43 § 1 kro zawiera domniemanie, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże w § 2 tego przepisu przewidziano wyjątek, który dopuszcza żądanie ustalenia nierównych udziałów. Koniecznym warunkiem jest jednak łączne spełnienie następujących przesłanek: przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w nierównym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniałyby ustalenie nierównych udziałów. Ustawa wprawdzie nie definiuje pojęcia "ważnych powodów", jednakże ogólnie rozumie się przez nie takie okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego przemawiają za nieprzyznawaniem jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której małżonek ten nie przyczynił się. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 października 1974 r. w sprawie III CRN 190/74, Lex nr 7598, przy ocenie "ważnych powodów" w rozumieniu art. 43 kro należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli. Zarówno doktryna, jak i judykatura precyzują to pojęcie jako szczególnie naganne postępowanie małżonka, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównych udziałów, polegające na tym, że w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 listopada 1973 r. w sprawie III CRN 227/73, OSNC 1974/11/189). Zgodnie z art. 6 kc ciężar wykazania istnienia przesłanek warunkujących ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym spoczywa na tym, kto zgłosił wniosek o ustalenie nierównych udziałów (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2 października 1997 r., II CKN 348/97, nie publik.).
Skład i wartość majątku ulegającego podziałowi ustala Sąd (art. 567 § 3 kpc w zw. z art. 684 kpc). Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności oraz istniejące w chwili dokonywania podziału. Wartość tych składników ustala się według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i według cen obowiązujących w chwili zamknięcia rozprawy. W przypadku, gdy przyczyną ustania wspólności majątkowej jest orzeczenie rozwodu, datą ustania tej wspólności jest dzień uprawomocnienia się wyroku rozwodowego.
W myśl art. 686 kpc który ma zastosowanie do podziału majątku wspólnego (art. 567 § 3 kpc), przy podziale majątku sąd rozstrzyga również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy zainteresowanymi z tytułu posiadania poszczególnych składników majątku, pobranych pożytków i innych przychodów.
Przy podziale majątku wspólnego na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne (art. 212 § 1 kc). Podział składników majątku wspólnego powoduje zwykle konieczność zawarcia na podstawie art. 46 kro w zw. z art. 1035 kc i art. 212 kc rozstrzygnięcia w przedmiocie zasądzenia stosownej dopłaty.
W ramach podziału majątku przedmiotem rozliczenia pomiędzy małżonkami mogą być również nakłady - z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków lub nakład z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny. Roszczenie o zwrot nakładów jest roszczeniem o charakterze obligacyjnym. Z samej istoty tzw. roszczeń wyrównawczych (art. 224-231 k.c.) da się bowiem wyprowadzić wniosek, że dotyczą one bezpośredniego stosunku między właścicielem (uprawnionym) windykującym rzecz (prawo) a posiadaczem. Wyraziście wynika to z uregulowania zawartego w art. 227 kc, w myśl którego samoistny posiadacz może - przywracając stan poprzedni - zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, choćby stały się jej częściami składowymi. Taką ewentualność trudno byłoby usprawiedliwić w odniesieniu do nabywcy rzeczy obciążonej nakładami, który działał w zaufaniu do zbywcy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2006 r., III CZP 11/06, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 roku, II CKN 57/96, OSNC 1997/6-7/92). Trzeba przy tym podkreślić, że roszczenie o zwrot wartości nakładów poniesionych na rzecz przysługuje przeciwko osobom, które były współwłaścicielami w czasie dokonywania tych nakładów, również wtedy, gdy osoby te zbyły swoje udziały nieodpłatnie (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 roku, III CZP 144/07, OSNC 2009/2/22)”
Z treści art. 212 § 1, 2, 3 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. wynika, po pierwsze to, że zasadą podziału majątku wspólnego jest podział fizyczny (jego i jego składników), po drugie – w przypadku braku możliwości takiego podziału fizycznego rzeczy – przyznanie jej jednemu ze współwłaścicieli (z obowiązkiem spłaty lub dopłaty, celem wyrównania wartości udziałów) albo sprzedaż rzeczy stosownie do przepisów k.p.c. Ten ostatni wariant, co oczywiste, wchodzi w grę tylko wówczas, kiedy żaden z zainteresowanych współwłaścicieli nie chce przyznania mu własności rzeczy z obowiązkiem spłaty, czy dopłaty na rzecz drugiego. Oczywistym pozostaje i to, że to stanowisko, co do braku zgody na przyznanie rzeczy na wyłączną własność (w ramach takiej formuły zniesienia współwłasności, czy podziału majątku) musi być wyraźne, jednoznaczne i bezwarunkowe, szczególnie wówczas, kiedy żaden ze współwłaścicieli, nie wyraża takiej zgody. Ta czytelność stanowiska, ma doniosłe znaczenie, chociażby z uwagi na jego skutek – w postaci zarządzenia sprzedaży licytacyjnej, w efekcie czego, żaden ze współwłaścicieli nie uzyska własności przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego, a będzie oczekiwał już tylko na przyszłe i niepewne efekty zarządzenia owej sprzedaży, bo nie wiadomo, czy w ogóle do niej dojdzie, a jeżeli tak, ta jaką kwotę uda się z tego tytułu uzyskać. Nie można przy tym tracić z pola widzenia i tego, że taka formuła winna być ostatecznością - z uwagi na rangę i ochronę prawa własności, a więc i potrzebę bardzo wąskiego interpretowania wszystkich przypadków, w których może dojść do odjęcia prawa własności i szczególnie w sytuacjach, w których co najmniej brak było wyraźnej i czytelnej akceptacji takiego rozwiązania ze strony właściciela (współwłaścicieli) rzeczy.
Czy w sprawie o podział majątku wspólnego otrzymam zwrot kosztów postępowania od strony przeciwnej?
Zgodnie z art. 520 § 1 i 2 k.p.c. każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników.
W przypadku "standardowego" przebiegu sprawy o podział majątku wspólnego - spór o sposób podziału czy też wartość poszczególnych składników najczęściej nie wystarczy do uzyskania zwrotu poniesionych kosztów do strony przeciwnej. Natomiast w przypadku zgłoszenia nietrafionych roszczeń o ustalenie nierównych udziałów czy też rozliczenie nakładów - zachodzą podstawy do przyjęcia, że interesy uczestników są sprzeczne i domaganie się od strony "przegrywającej" zwrotu poniesionych kosztów.
Ile kosztuje sprawa o podział majątku wspólnego?
Sąd od wniosku o podział majątku wspólnego pobiera opłatę wynoszącą 1.000 zł. Zazwyczaj nie jest to jednak jedyna opłata w tym sporze. Najczęściej w tych sprawach Sąd musi zasięgać opinii biegłych i wówczas zaliczkę na koszty biegłego uiszczają w równej części obie strony postępowania (lub też strona, której wnioski wymagają takiej opinii).
Comments are closed!