Sprawa o unieważnienie umowy kredytowej CHF (tzw. kredytu frankowego) to postępowanie cywilne, w którym kredytobiorca domaga się stwierdzenia nieważności umowy zawartej z bankiem, najczęściej z powodu zawarcia w niej niedozwolonych (abuzywnych) klauzul dotyczących przeliczeń kursów walut obcych, braku transparentności lub naruszenia interesów konsumenta.
Podstawa prawna i cel postępowania
Głównym celem sprawy frankowej jest uzyskanie wyroku stwierdzającego nieważność całej umowy kredytowej. W efekcie:
– umowa jest traktowana tak, jakby nigdy nie została zawarta,
– strony są zobowiązane do zwrotu wzajemnych świadczeń (bank – wszystkich wpłat kredytobiorcy, kredytobiorca – kwoty wypłaconego kapitału).
Podstawą prawną jest m.in. art. 385¹ i n. Kodeksu cywilnego (dotyczący klauzul abuzywnych) oraz orzecznictwo TSUE (w szczególności wyroki z 2019 i 2023 roku) i Sądu Najwyższego.
Na czym polega problem z umowami frankowymi?
Banki zawierały umowy kredytowe denominowane lub indeksowane do franka szwajcarskiego (CHF), które zawierały klauzule:
– umożliwiające jednostronne ustalanie kursu waluty przez bank,
– nieprecyzyjne zapisy dotyczące sposobu przeliczeń,
– brak należytego informowania klienta o ryzyku walutowym,
– nieprzystające do wymogów rzetelnego traktowania konsumenta.
Sądy powszechnie uznają, że takie postanowienia naruszają prawa konsumenta i są nieważne.
Etapy postępowania o unieważnienie umowy CHF
-
Analiza umowy przez adwokata – sprawdzenie, czy umowa zawiera abuzywne postanowienia oraz oszacowanie możliwych skutków unieważnienia.
-
Wezwanie banku do zapłaty / negocjacje – przed skierowaniem sprawy do sądu możliwe jest podjęcie próby ugodowej (często nieskutecznej lub niekorzystnej dla klienta).
-
Złożenie pozwu do sądu cywilnego – powództwo o ustalenie nieważności umowy i zwrot nienależnie pobranych kwot (tzw. teoria dwóch kondykcji).
-
Postępowanie dowodowe – sąd bada treść umowy, jej zgodność z prawem i analizuje świadomość konsumenta w momencie zawierania umowy.
-
Wyrok – sąd może:
– unieważnić umowę w całości,
– „odfrankowić” umowę (rzadziej),
– oddalić powództwo (jeśli nie stwierdzi naruszeń).
Skutki unieważnienia umowy CHF
– kredytobiorca zwraca jedynie nominalny kapitał otrzymany od banku,
– nie musi spłacać odsetek, prowizji ani dalszych rat,
– często przysługuje mu prawo do zwrotu nadpłaty (jeśli suma wpłat przekroczyła kapitał),
– możliwe jest wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej.
Dodatkowo, sąd może zasądzić od banku zwrot kosztów procesu i ustawowe odsetki za opóźnienie.
Ryzyka i zagadnienia szczególne
– banki mogą w odpowiedzi żądać „wynagrodzenia za korzystanie z kapitału”, jednak linia orzecznicza TSUE i sądów krajowych odrzuca zasadność takich roszczeń,
– konieczne jest precyzyjne ustalenie wartości przedmiotu sporu,
– w niektórych przypadkach sądy mogą dążyć do „odfrankowienia” umowy zamiast jej unieważnienia, co może być mniej korzystne dla klienta.
Właściwość sądu
Pozew przeciwko bankowi można złożyć:
– według siedziby banku,
– lub miejsca zamieszkania kredytobiorcy, jeśli umowa została zawarta jako konsumencka (czyli dla celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą).
Koszty postępowania
Wniesienie pozwu o unieważnienie umowy kredytowej CHF wiąże się z uiszczeniem przez powoda zryczałtowanej opłaty sądowej w wysokości 1.000 zł, niezależnie od wartości przedmiotu sporu. Co istotne, wynagrodzenie adwokata Łukasza Nysztala może zostać ustalone w formule prowizyjnej – jako procent od uzyskanej korzyści. Dzięki temu kredytobiorca nie musi ponosić kosztów honorarium adwokackiego na początku postępowania – zapłata następuje dopiero po wygraniu sprawy i uzyskaniu należności od banku. Taka forma rozliczenia znacząco ogranicza ryzyko finansowe klienta.
Podsumowanie
Sprawa o unieważnienie umowy kredytu frankowego to szansa dla kredytobiorców na uwolnienie się od niekorzystnych warunków umownych i ryzyka kursowego. Adwokat odgrywa kluczową rolę w analizie umowy, strategii procesowej, negocjacjach z bankiem i skutecznym przeprowadzeniu postępowania sądowego. Dzięki korzystnemu orzecznictwu sądów i TSUE, frankowicze coraz częściej wygrywają sprawy i odzyskują znaczne kwoty.